ლუკაშ ტვარკოვსკი ვიდეოარტისტი და რეჟისორია. მისი მთავარი ინტერესი თეატრში, ჰიბრიდული ფორმების ძიებაა, შერწყმა და გამთლიანება სხვადასხვა ელემენტებისა, რომლებიც სცენაზე ერთ მთლიანობად გადაიქცევა და არა ცალ-ცალკე, არამედ ერთად დაიწყებენ ლაპარაკს. ამ მიზეზით წლების მანძილზე იყო „იდენტობის პრობლების” ჯგუფის წევრი, რომლის მიზანიც იყო საშემსრულებლო და ვიზუალური ხელოვნების შერწყმა ლიტერატურასთან, არქიტექტურასთან და ხმასთან.
ლუკაშ ტვარკოვსკის სამუშაო პროცესი სრულად ეფუძნება კვლევას. ძირითად შემთხვევაში, მუშაობა იწყება იდეიდან და სუფთა ფურცლიდან. რეჟისორის გუნდის წევრები რამდენიმე კვირის განმავლობაში ერთად იკვლევენ ყველაფერს თემის გარშემო, მუშაობენ კამერასთან, კითხულობენ, უყურებენ ფილმებს, შემდეგ აქვთ რამდენიმეთვიანი წყვეტა, ამ შუალედში იწერება ტექსტი და მხოლოდ ამის შემდეგ იწყება სადადგმო პროცესი.
ტვარკოვსკი წლების მანძილზე იყო ცნობილი პოლონელი რეჟისორის კრისტიან ლუპას ასისტენტი, მრჩეველი და ვიდეოგრაფი. პოლონეთში მთავრობის ცვლილების შემდეგ იგი გაათავისუფლეს ვროცლავის პოლსკი თეატრიდან და მოხსნეს მისი ყველა სპექტაკლი. ამ პერიოდში დაიწყო მისი საერთაშორისო კარიერა, დადგა სპექტაკლები ჰანოვერში, ლიეტუვის სახელმწიფო დრატულ თეატრში და ლატვიის დაილეს თეატრში
Ამჟამად მუშაობს მიუნხენში შემდეგ წარმოდგენაზე.
30 სექტემბერს და 1 ოქტომბერს თბილისის საერთაშორისო ფესტივალზე, აბრეშუმის ქარხანაში ითამაშეს მისი მულტიმედია სპექტაკლი „თანამშრომლები”, რომელიც, როგორც მისი ყველა სპექტაკლი, ჰიბრიდული ფორმების საშუალებით თანამედროვე ადამიანის კვლევას ისახავს მიზნად. ჩვენი საუბარი ფორმების ძიების, ვიდეოსა და რეჟისურის შერწყმის პირველი ნაბიჯებიდან დაიწყო:
- რა იყო მთავარი მიზეზი, რის გამოც ვიდეოგამოსახულების თეატრის რეჟისურასთან შერწყმა გადაწყვიტეთ?
პატარაობიდანვე ვიცოდი, რომ თეატრში მუშაობა მსურდა. ბავშვობაში მსახიობობა მინდოდა, ცამეტი წლის როცა გავხდი, მივხვდი, რომ მსახიობები არ აკეთებენ იმას, რაც მართლა უნდათ, თუმცა მათ უკან დგას ადამიანი – რეჟისორი, რომელიც უმეტეს შემთხვევაში ეუბნება მათ, რა უნდა გააკეთონ. მივხვდი, რომ მინდოდა არა მსახიობობა, არამედ რეჟისორობა. ვროცლავში, ჩემს მშობლიურ ქალაქში, არის მედიასახელოვნებო ბიენალე, რომელიც ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბიენალეა და იყენებს ახალ ტექნოლოგიებს – ჭარბად იყენებს ციფრულ მედიას. ეს იყო პირველი მომენტი, როცა შემიყვარდა ეს მედიუმი. ასევე იყო ოპერატორობა, თუმცა არასოდეს მისწავლია რეჟისორობა და არც სამხატვრო აკადემიაში მიმიღია განათლება – თავიდან ბოლომდე თვითნასწავლი ადამიანი ვარ. პირველსავე წარმოდგენებში ვიყენებდი ამ მედიუმს. ჩემი პირველი ინსტალაცია, რომელიც 2009 წელს გავაკეთე, იყო ვიდეოინსტალაცია, 1000 კვადრატულ მეტრზე დიდ სივრცეში, რომელიც ქმნიდა ტყეს, დამსხვრეული მანქანებით და ა.შ. დიდი ვიზუალური ინსტალაცია იყო. იქიდან მოყოლებული ვიცოდი, რომ მინდოდა განსხვავებული სახელოვნებო ჟანრების შერწყმა. თავიდანვე, პირველი პროექტებიდან მოყოლებული, ვიდეო იყო ჩვენი კვლევის ნაწილი. იაკუბ ლეხთან მუშაობა დავიწყე, რომელიც გრაფიკულ დიზაინს სწავლობდა სამხატვრო აკადემიაში და შემთხვევითობა იყო, რომ ვიდეომედიუმში დაიწყო მუშაობა, შემდეგ კი ერთად განვავითარეთ ვიზუალურ და საშემსრულებლო ხელოვნებებთან ურთიერთობის სამუშაო მიდგომა.
- დიდი ხნის მანძილზე იყავით კრისტიან ლუპას (თანამედროვე თეატრში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და გავლენიანი რეჟისორის) ასისტენტი, რა იყო მთავარი გამოცდილება, რაც მასთან მუშაობით მიიღეთ?
ჩემი მთავარი პროფესიული განათლება მასთან მუშაობა იყო. 2007-ში დავიწყე მუშაობა კრისტიან ლუპასთან, 10 პროექტზე მეტი გავაკეთეთ ერთად საზღვარგარეთ, პირველ წარმოდგენებში ვიყავი მისი ასისტენტი, შემდეგ გავხდი მისი სამხატვრო მრჩეველი, მერე კი უკვე ვიდეოების კეთება დავიწყე მისთვის.
ალბათ, ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც მისგან ვისწავლე [ცალსახად არცთუ ისე მარტივი, ხანდახან კი ძალიან რთული თანამშრომლობისგან], არის უკომპრომისობა – ტიტანურად შრომობს, სრულად თავდადებულია ყველა პროექტის მიმართ და არ არსებობს მისთვის კომპრომისი. ეს არის მიდგომა, რომელიც დღევანდელ დღეს, რიგ შემთხვევებში, აღარ არის მისაღები. უნდა ვთქვა, რომ ძალიან ბევრი ვისწავლე მისგან – როგორ უნდა ვიმუშაო და არ ვიმუშაო მსახიობებთან, ასევე, როგორ არ უნდა ვიმუშაო და ვითანამშრომლო ადამიანებთან. ეს იყო ძალიან დიდი გაკვეთილი ჩემთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ სრულიად განსხვავებულ საბოლოო შედეგს ვიღებთ სამუშაოდან, მთავარი, რაც მისგან ვისწავლე, არის ჭეშმარიტების (ძალიან საშიში სიტყვაა) ძიება მსახიობებთან ერთად, როდესაც გრძნობ, რომ არ იტყუები – თუ შეძლებ, ყოველ საღამოს ამას მიაღწიო, არ გქონდეს არცერთი მცდარი ბგერა, შეგეძლოს მიჰყვე ამ საოცრებას, რაც შენ წინ, სცენაზე ხდება და იგრძნო, რომ ეს ყველაფერი ამ სამყაროს კანონებით, ნამდვილია – ეს არის ყველაზე ლამაზი რამ, რაც შეიძლება თეატრში მოხდეს. არ არის აუცილებელი, ეს ყველაფერი იყოს ნატურალისტური ან რეალისტური, შეიძლება გაგაჩნდეს ბევრი გამოხატვის ფორმა, ჩვენ ხომ ძალიან სწრაფად ვხვდებით, როცა რაღაც ძალიან გულწრფელი და მართალია, ან როცა ვიტყუებით და ეს ყველაფერს არაბუნებრივს და არაორგანულს ხდის.
- როგორია თქვენი დამოკიდებულება ტექსტის მიმართ და როგორ შეიცვალა წარსულიდან დღემდე?
თავიდანვე ცხადი იყო, რომ რასაც თეატრში ვეძებდით, არ იყო ტექსტზე დაფუძნებული თეატრი. ეს არის განსხვავება თეატრების უდიდესი ნაწილისგან, სადაც ტექსტს აქვს უდიდესი ჰეგემონია.
ჩვენ ვცდილობთ შევქმნათ სამყარო, სადაც ტექსტი უბრალოდ ერთ-ერთი ელემენტია და არ არის სხვა ნაწილებზე მეტად ან ნაკლებად მნიშვნელოვანი. ვცდილობთ შევქმნათ ჰიბრიდული (ასე ვუწოდებთ) თეატრალური ფორმები. ძალიან კონცენტრირებული ვარ სურათსა და გამოსახულებაზე – რას ამბობს ის, რადგან სიტყვებს მაინცდამაინც არ ვენდობი. ძირითადად, სიტყვებით ვიტყუებით, ეს ყველაზე მარტივი გზაა მოსატყუებლად . გამოსახულება კი ასე არ იტყუება, ამიტომ ტექსტი არასოდეს ყოფილა ჩემთვის მთავარი რამ.
მუშაობის დაწყებისას თითქმის არასოდეს გვაქვს ხელნაწერი. ვიწყებთ სივრცით – სად მოხდება მოქმედება. ეს არის დიდი კვლევის შედეგი, რომელსაც ყველა ერთად ვახორციელებთ. კვლევას მე და დრამატურგი ვიწყებთ და განვაგრძობთ მსახიობებთან ერთად, ნელ-ნელა ტექსტიც ჩნდება და ვითარდება. თუმცა, ამასთანავე, ძირითადად ვიყენებთ ძალიან რთულ თხრობით ფორმებს („თანამშრომლების“ შემთხვევაში ასე არ არის, რადგან ის რომანზეა დაფუძნებული, ძალიან იშვიათად ვაკეთებთ ამას, ძირითადად ჩვენვე ვწერთ ტექსტს სუფთა ფურცლიდან). მხოლოდ ორი წარმოდგენა გავაკეთე, რომელიც ტექსტზე იყო დაფუძნებული, ერთი იყო „აკროპოლისი“, რომელიც პოლონური კლასიკური ტექსტი იყო, მეორე კი – თანამედროვე დრამატურგის, ლარს ნურენის პიესა „კლინიკა“, თუმცა ამ შემთხვევებშიც ტექსტის მეორე ნაწილი ჩვენი დაწერილი იყო.
- ყველა მხრივ მოუხელთებელ დროში ვცხოვრობთ, რთულია თქვენთვის სათქმელის პოვნა, ენის პოვნა სალაპარაკოდ?
სამუშაოს ყველაზე რთული ნაწილი ჩემთვის ყოველთვის თემის არჩევა იყო. როცა თემა არჩეული გაქვს, ყველაფერი შედარებით მარტივადაა. ჩემს ცხოვრებაში პირველად, წინასწარ, სამი წლით ადრე მაქვს გაწერილი სამი თემა, რადგან წელიწადში მხოლოდ ერთ წარმოდგენას ვაკეთებ. თავს მშვიდად ვგრძნობ, როცა წინასწარ მაქვს თავში ტრილოგიის იდეა დალაგებული. ადრე ბევრად რთული იყო თემის მოძებნა, როგორ გამომეხატა თავი და რა ხერხით, რა უნდა ყოფილიყო ეს – რადგან მიუხედავად იმისა, რომ ყველა წარმოდგენა ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულია, მაინც არის ერთი დიდი კვლევის ნაწილი, რომელიც განგრძობითად მიმდინარეობს ერთმანეთის მსგავს თემებზე. მიუხედავად იმისა, რომ იღებს რადიკალურად განსხვავებულ ფორმებს, პროექტიდან პროექტამდე ერთგვარ ერთობას ვგრძნობ, ეს არ არის განცალკევებული თემები, ეს არის კვლევის დიდი გზა, სადაც თემები ერთმანეთს კვეთს – მხოლოდ მაშინ ამთავრებ ბოლო წარმოდგენას, როცა ახალს იწყებ.
- მზადების პერიოდში, სანამ მარტო ხართ, რა არის თქვენთვის მთავარი ბიძგი, რომ რაღაც დადგათ?
არასოდეს, არცერთი წარმოდგენა, ვიდეოარტი ან ნებისმიერი რამ, რასაც ერთად ვაკეთებთ, არ დამიწყია კითხვით – რისი თქმა მინდა, რადგან წარმოდგენა არა მაქვს, რა მინდა ამით ვთქვა. ეს ძალიან სულელური და გამანადგურებელი კითხვაა, რადგან საოცარი მოგზაურობაა, როცა რაღაცის გარშემო იწყებ თხრას და პროცესში, საქმის კეთებისას, აღმოაჩენ – რეალურად რას ამბობ ამით და ამ გზით შეიცნობ საკუთარ თავსაც.
- „პოსტ“ პრეფიქსი დიდი მნიშვნელობის მატარებელია თქვენს შემოქმედებაში (ეს „თანამშრომლების” შემთხვევაშიც ნათელი იყო), როგორია თქვენი დამოკიდებულება ამის მიმართ?
რა თქმა უნდა, მთელი ეს პოსტჰუმანიზმი…
ჩვენ ვცხოვრობთ ძალიან უცნაურ დროში, სადაც არ გვაქვს ბოლომდე გაცნობიერებული, რამდენად შევიცვალეთ. ვფიქრობ, ყველაზე დიდი ცვლილება 80-იანებიდან დაიწყო, როცა მეცნიერები და ექიმები შეჯერდნენ, რომ სიკვდილი აღარ იქნებოდა სრულიად მეტაფიზიკური საკითხი, უბრალოდ გახდა ტექნოლოგიებზე დამოკიდებული და რაღაც დროს გვექნება მისი დამარცხების შესაძლებლობა, რაც სრულიად ცვლის ჩვენს ონტოლოგიურ პოზიციას სამყაროში. რაც გვეგონა, რომ სრულიად გამოუვალი და დაუმარცხებელი იყო, დღეს ასე აღარ არის.
მეცნიერების ასეთი სწრაფი განვითარებით ვყალიბდებით განსხვავებულ სახეობებად. ჩვენ შესახებ, როგორც განსხვავებულ სახეობებზე ფიქრი უკვე მეინსტრიმადაც იქცა (მახსოვს, როგორი ბედნიერი და დამწუხრებული ვიყავი, როცა ჰარარის „ჰომო დეუსს” ვკითხულობდი). ვცხოვრობთ რეალობაში, რომელმაც შეწყვიტა რეალობად ყოფნა, ვცხოვრობთ სამყაროში, რომელიც 100%-ით ჰიპერრეალისტური გახდა. პოსტსიმართლეზე ფიქრისას ცხადი ხდება – როგორ აღვიქვამთ რეალობას, რომელსაც საერთოდ არაფერი აქვს საერთო რეალობასთან, რადგან ვცხოვრობთ სიმბოლურ სისტემაში, რომელსაც ვეყრდნობით.
- ამ სისტემაში ხელოვნების ადგილი ქრება?
არ მგონია, ან მინდა მჯეროდეს, რომ არა. რა თქმა უნდა, დღევანდელ კაპიტალისტურ სისტემაში და ზოგადად, თანამედროვე საზოგადოებებში ძალიან დიდი პრობლემა ჩნდება კულტურის ადგილთან დაკავშირებით. ვფიქრობ, რომ ხელოვნებას შეუძლია შეიცვალოს ფორმები და ტრანსფორმირდეს.
მთავარი კითხვაა – გვჭირდება ხელოვნება იმ ფორმით, რომლითაც აქამდე წარმოგვედგინა?
მახსოვს სლოგანი, რომელიც ათენის ქუჩაში ვნახე რამდენიმე დღის წინ – „ხელოვნება არის ის, რაც დიდხანს ცოცხლობს“. თუ ყველაფერი ასე სწრაფად იცვლება, იქნებ მანაც უნდა შეიძინოს ახალი ფორმა და არსი. მაგალითად, – არ მინდა განვსაჯო, ის კარგია თუ ცუდი, ვაკვირდები მას, როგორც განსაკუთრებულ ფენომენს, სადაც გყავს უამრავი ციფრული არტისტი, რომელიც არსებობს სახელოვნებო სივრცის გარეთ, და არა ისე, როგორც აქამდე წარმოგვედგინა – „ხელოვნება“. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კითხვა ჩვენს პროექტში „როტკო“ , სადაც ვცდილობთ ვიკვლიოთ და აღმოვაჩინოთ თანამედროვეთაობის მიდგომა ხელოვნების მიმართ.
- წლები გავიდა, სანამ ისევ პოლონეთში დადგამდით სპექტაკლს. ახალი მთავრობის და კულტურის პოლიტიკის მკვეთრი ცვლილების შემდეგ (რომლის დროსაც მოიხსნა თქვენი სპექტაკლები და თეატრიდან გაგაგდეს) ხელისუფლების პირობებში მუშაობა გამოწვევაა, თუ პირიქით, მეტი მოტივაცია?
ბევრი შანსი მაქვს ხოლმე ცხოვრებაში და ასევე იყო მაშინ, როცა ვროცლავში პოლსკი თეატრიდან (Teatr Polski) გამაგდეს. ძალიან მნიშვნელოვანი თეატრი იყო ვროცლავში – ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სცენა პოლონეთში, სადაც მუშაობდა კრისტიან ლუპა. ასევე, ახალგაზრდა უკომპრომისო არტისტები – ეს იყო ჩვენი სახლი, რომელიც 2016 წელს განადგურდა მერიისა და „მშვიდობის“ მთავრობის გადაწყვეტილებით. აქედან მოყოლებული მივხვდი, რომ არ მექნებოდა პოლონეთში მუშაობის ბევრი შესაძლებლობა, რადგან პარალელურად იან პლატაც გაუშვეს „სტარი თეატრიდან“, სადაც უნდა გამეკეთებინა ჩემი შემდეგი წარმოდგენა. თავიდანვე ვიცოდი, რომ ჩვენი პროექტები საკმაოდ ძვირი დაჯდებოდა, ამიტომ ვერ გავაკეთებდი პროვინციებში, მჭირდებოდა დიდი ინფრასტრუქტურა, რათა გამეკეთებინა ისინი. უცბად მივიღე შემოთავაზება ლიეტუვის სახელმწიფო დრამატული თეატრისგან – მას შემდეგ, შემოთავაზებას შემოთავაზება მოსდევდა და საზღვარგარეთ ვმუშაობდი. ერთი მხრივ, ეს გამოწვეული იყო პოლონეთიდან შემოთავაზებების ნაკლებობით, მეორე მხრივ კი – შანსებით, რომლებსაც მაძლევდნენ ადამიანები, ვისაც ნანახი ჰქონდა ჩემი სპექტაკლები და მიწვევდნენ სხვა თეატრებში. ასევე უნდა აღვნიშნო, რომ მიყვარს საზღვარგარეთ მუშაობა.
უპირატესობას ვანიჭებ არამშობლიურ ენაზე მუშაობას, ამ დროს ყოველთვის ბეკეტს ვიმოწმებ – როცა უკვე დიდი ხანი საფრანგეთში ცხოვრობდა და ფრანგულად წერდა, მას ჰკითხეს: გახდა თუ არა ფრანგული მისი მშობლიური ენა – მან უპასუხა (და მე 100%-ით ვეთანხმები): „ფრანგული ჩემთვის უცხო ენაა, ისევე როგორც ინგლისური და ნებისმიერი სხვა ენა.“
მიყვარს უცხოურ ენაზე მუშაობა, რადგან არ ვთვლი, რომ პოლონური ენა ჩემი ენაა. ის ჩემთვის, ყველა სხვა ენის მსგავსად, უცხო ენაა, არ ვგრძნობ თავს ბუნებრივად, როცა პოლონურად ვლაპარაკობ. ალბათ, იმიტომ, რომ მიყვარს ნაცრისფერი ზონა, სადაც არ გვესმის სრულყოფილად ერთმანეთის. რაღაცები უნდა გაუბრალოვდეს, თუ საჭიროა, რათა ერთმანეთს გავუგოთ, ახლა მე და შენ ერთ დონეზე ვართ, რადგან არცერთი არ ვლაპარაკობთ ჩვენს მშობლიურ ენაზე, რაღაცნაირად ეს ჩემთვის უკეთეს გარემოს ქმნის. ეს ასევე დაკავშირებულია ბევრ მოგზაურობასთან, ძალიან ადრე, 17 წლისამ დავიწყე მოგზაურობა და მას შემდეგ არასოდეს მიცხოვრია სამ თვეზე მეტი პოლონეთში. ამგვარად, ეს ჩემი ჩვევის ნაწილია – მიყვარს საერთაშორისო გუნდი, მაშინაც, როცა ერთ ქვეყანაში ვმუშაობთ, ყოველთვის ვცდილობ გავაკეთო კოპროდუქციები და მყავდეს განსხვავებულ ენაზე მოსაუბრე ადამიანები სამსახიობო ჯგუფში, ისმოდეს განსხვავებული ენები, ჩემთვის ეს ყველაზე ბუნებრივი გარემოა.
- მოსამზადებელ პერიოდის დროს რამხელა წილი აქვს მაყურებელს ფიქრის პროცესში?
ძალიან ეგოისტი ვარ იმაში, რასაც ვაკეთებ. ვაკეთებ იმას, რისიც მჯერა და სიამოვნებას მანიჭებს. წარმოდგენიდან „Lokis“ მოვიყვან ციტატას – „ყველას დაკმაყოფილება რთული იქნება, ამიტომ გადავწყვიტე დავიწყო ჩემი თავით.“ ვფიქრობ, რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი რამაა ამ სიტყვებში, რადგან ყოველთვის მაყურებელზე ვერ იფიქრებ. თუ ბოლომდე გჯერა იმის, რასაც აკეთებ, თუ ბოლომდე მოცული და ბედნიერი ხარ იმით, რაც ხდება სცენაზე, მაყურებელიც ბედნიერი იქნება.
ყველაფერი ჩემს შეგრძნებებზეა მიბმული – რას მოაქვს ჩემთვის განსაკუთრებული ემოცია და როგორ მივიდე ამ წერტილამდე. ყველაფერს ჩემს თავზე ვცდი და ვიმედოვნებ, რომ მაყურებელიც გაიზიარებს ამას. ჩემთვის ეს არის მთავარი. ვცდილობ შევქმნა სინამდვილე, სადაც უმნიშვნელოა, რა ხდება სცენაზე და მთავარია – რა ხდება ადამიანების გონებაში; ვფიქრობ, როგორ შევაღწიო იქ, რაღაც შევცვალო, შევძინო გამოცდილება, რაც შესაძლებლობას მისცემს სხვაგვარად შეხედოს სამყაროს. ეს ძალიან რთული ამოცანაა, თუმცა ეს სიზმარივითაა – უნდა გავხსნა რაღაც ახალი გონებაში და არსებულზე უფრო ღრმად შევძლო შეღწევა, შეგრძნებების გზით ვილაპარაკო და შევქმნა ახალი გამოცდილება, რომელიც სამყაროს მრავალშრიანობით იქნება ნაკარნახევი. სამყაროსი, რომელიც მოიცავს ვიდეოს, განათებას, სიტყვას, ყველაფერს, თუმცა, პირველ ყოვლისა, მაინც შეგრძნებებზე მუშაობს. არა ლოგიკურ შეგრძნებებზე, არამედ ძალიან ინტიმური სინამდვილის აგებაზე, რომელიც თავად შეძლებს ლაპარაკს.
- როდის იწყებს ყველაფერი გამთლიანებას, როდის მოდის შეგრძნება, რომ გამოვიდა ის, რაც ჩაიფიქრე?
როგორც წესი, ეს შეგრძნება ძალიან გვიან მოდის სამუშაო პროცესში. იქამდე ძალიან დიდი გაურკვეველი პერიოდია. ყველაფერი გამთლიანებას იწყებს მაშინ, როცა რაღაცებს ერთად კრავ და შექმნილი სამყარო ერთად იწყებს ლაპარაკს. ეს არასოდეს ხდება პრემიერამდე 10 დღეზე ადრე, როცა გრძნობ – „ღმერთო, ეგ არის, მექანიზმი მუშაობას იწყებს და ყველაფერი მთლიანდება“.
უნდა გამთლიანდეს, რადგან ეს პოლიფონიური სამყაროა, სადაც ყველა ელემენტს თანაბარი მნიშვნელობა აქვს. როცა ყველაფერს აერთებ – ეს დირიჟორობას ჰგავს. დირიჟორობ და ცდილობ იპოვო საუკეთესო გადაკვეთის წერტილი, სადაც ყველა ელემენტი გამთლიანდება. ეს შეგრძნება ჩნდება მაშინ, როცა ცალკეული ელემენტები, რომლებსაც ერთად იყენებ მთლიანდება და ცალკეულად აღარ ჩანს. ეს ჰიბრიდული ფორმაა, სადაც ერთი ელემენტი აძლიერებს მეორეს და როცა ყველა ელემენტს ერთად იყენებ, იძლევა რაღაც ახალს. ეს არა დამატება, არამედ თითოეული ელემენტის გამოყენებაა, რაღაც დიდის მისაღებად.
- პრემიერის შემდეგ რამხელაა თქვენი ჩართულობა წარმოდგენაში?
პრემიერა ყოველთვის არის მომენტი, როცა ვალდებული ხარ მაყურებელს რაღაც აჩვენო. წარმოდგენა მზად მხოლოდ 10-20 სპექტაკლის შემდეგაა. როცა ღრმად შედიხარ მასში, აკვირდები, როგორ იწყებს ურთიერთობას მაყურებელთან და რა ენერგეტიკის შექმნაა ერთად შესაძლებელი – ეს დაუსრულებელი პროცესია. ვცდილობ ყველა ჩვენს წარმოდგენას დავესწრო. მათ შორის, თუ ის პოლონეთში თამაშდება. ძალიან იშვიათია, როცა სპექტაკლები ერთმანეთს ემთხვევა ორ სხვადასხვა ქალაქში ან ქვეყანაში და არჩევანის გაკეთება მიწევს. ხანდახან, ერთ დღეს ერთ ქალაქში ვარ, მეორე დღეს – მეორეში. ეს მუდმივი ახსნა-განმარტების და შენიშვნების მიცემის პროცესია როგორც მსახიობებისთვის, ისე ტექნიკურად. არ მჯერა, რომ სხვაგვარად შესაძლებელია წარმოდგენის ხარისხის შენარჩუნება – თუ არ აუმჯობესებ, მაშინ ის უარესდება.
- როგორია მსახიობებთან მუშაობის პროცესი. სპექტაკლის ყურებისას ხვდები, რომ ყველა მოძრაობა და გადაადგილება გაწერილია, მსახიობებს სულ კამერასთან უნდა ჰქონდეთ კონტაქტი და აღარ რჩება იმპროვიზაციის ადგილი…
ყოველთვის ძალიან დიდი და რთული სამუშაოა მსახიობებთან გასავლელი, რადგან ურთიერთგამომრიცხავია, რასაც ვთხოვთ. იმპროვიზაციის შესაძლებლობა არ გაქვს, ყველა კადრი ისე უნდა იყოს, როგორც არის დადგმული – ვერ იმოძრავებ, რადგან სულ კამერასთან უნდა იყო კონტაქტში, უნდა ქმნიდე სურათს. როგორც მსახიობი, ფიქრობ არა მხოლოდ როლზე, არამედ სურათზე, რომელსაც კამერის გავლით ქმნი მაყურებლისთვის.
მეორე მხრივ, არ მჯერა, რომ შესაძლებელია ითამაშო სპექტაკლი და გქონდეს სიცოცხლის შეგრძნება იმპროვიზაციის გარეშე, რაც ნიშნავს, რომ ვერასდროს გაიმეორებ ერთსა და იმავე მოქმედებას. თუ ერთ დღეს ძალიან კარგად წავა სპექტაკლი და ასევე გინდა ჩაიაროს შემდეგ დღეს, თუ ასე მიუდგები – აუცილებლად ჩავარდება. ამიტომ, ერთი მხრივ, უნდა იყო ძალიან ზუსტი გარემოს მიმართ, რა გაქვს გასაკეთებელი, მეორე მხრივ, ცოცხლად უნდა შეინარჩუნო შინაგანი კონტაქტი პარტნიორთან. იმპროვიზაციებს უნდა მიმართო, რადგან უნდა იპოვო განსხვავებული მიდგომა, რაღაც უფრო ძლიერი, სრულად კონცენტრირებული შენს პარტნიორზე – რა გინდა, რომ მიიღო მისგან დღეს. განსაკუთრებით ახლო კადრებისას, როცა პირდაპირ აკვირდები მსახიობს, გესმის მისი ხმა და მაშინვე ხვდები, ის მართლა იქ არის თუ არა, ნამდვილი დიალოგია თუ უბრალოდ კარგად ნასწავლი წინადადებები. იმაზე უარესი კი არაფერია, როცა გრძნობ, რომ ფაქტებს გიყვებიან.
ჩემთვის ყველაზე ლამაზი მომენტი თეატრში დგება მაშინ, როცა უტყუარად გრძნობ, რომ მსახიობები იმპროვიზაციას აკეთებენ, თუმცა შემდეგ ხედავ ტიტრებს, კადრებს და ხვდები, რომ სინამდვილეში ასე არ არის. მიზანი ყოველთვის არის, მივიდეთ აქამდე – როგორც ცხოვრებაშია, იმ სიტუაციების გარდა, როცა რაღაცას ვთამაშობთ, ცხოვრება ერთი დიდი იმპროვიზაციაა და ამიტომაცაა ასეთი მომხიბლავი. როცა ამას სცენაზე ხედავ და გრძნობ, რომ მსახიობები იმპროვიზაციას აკეთებენ, სინამდვილეში კი ასე არ არის, ყველაზე მომხიბლავი შეგრძნებაა. ასე რომ, რეალურად, მიუხედავად იმისა, რომ აქვთ ტექსტი, მათ უნდა მიმართონ იმპროვიზაციას სიტუაციების მიხედვით. ეს ყველაფერი დამოკიდებულია არა ტექსტზე, არამედ როგორ გადმოსცემ მას.ზოგ თეატრში მსახიობებს ტექნიკური რეპეტიციის გავლა უნდათ ხოლმე, ჩემი აზრით, ტექნიკური რეპეტიციის გავლა ურეპეტიციობაზე ბევრად უარესია, რადგან ამ გზით რაღაცები ჩვევაში გადაგდის. მნიშვნელოვანია არა ნოტების სიზუსტე, არამედ მუსიკის გაჟღერება. უნდა იცოდე ნოტები – ვალდებული ხარ იცოდე ისინი, თუმცა, როცა მუსიკას უკრავ, ნოტებზე არ ფიქრობ. ფიქრობ, რაზეა მუსიკა, რა ემოცია მოაქვს მას, რა კავშირს ამყარებს შენთან, მსმენელთან… ჩემთვის ზუსტად ასეა თეატრშიც, უნდა დაუკრა მუსიკა, რომელიც არის სიტუაცია და აქვს განსაზღვრული ტემპერატურა, ეს კი ყოველთვის კონტაქტით ხდება შესაძლებელი – პარტნიორთან კონტაქტით.
ბუთა ორჯონიკიძე
„netgazeti"
17 ოქტომბერი, 2023